Народныя казкі для дзетак

Прыказкі, прымаўкі, лічылкі, хуткагаворкі, дражнілкі на беларускай мове для дзяцей дашкольнага ўзросту

развернуть

Прыказкі і прымаўкі на беларускай мове:

Зiмой сонца свецiць, ды не грэе.

Зiма на лета працуе, а лета на зiму.

Пакармi птушак зiмою, яны адплацяць вясною.

Багата снегу – багата хлеба.

Зiмовы дзянёк – што камароў насок.

Прымаўкі пра ежу

Памаўчы, язычок, калі ясі, а не памаўчыш – трасцу з’ясі.
Галоднай курцы зярнятка на думцы.
Як не пад’ясі, дык залатую карэту прадасі.
Галодныму цыганы сняцца.
Як маем, так ужываем.
Гора было ваша, што перапрэўшы была каша, - цяпер бы з’елі й такой, да няма ніякой.
Нюхай, ды не рухай.
Прыйшлі вестачкі, што хочацца естачкі.
Спадзяваўся дзед на мёд, ажно і без вады спаць лёг.
Не ліжы таўкача – лысы будзеш.
На спіне шоўк, а ў жываце шчоўк.
На пузе шоўк,а ў пузе шчоўк.
Чужы хлеб смачнейшы.
Ашчандзаўся, ашчандзаўся: хлеб з’еў, а квас астаўся.
Сядзі, баба, да вечара, табе бліноў напечана.
Хто бульбы не з’еў, той галодны чалавек.
Без капусты жываты пусты.
Кошкі мяса ядуць, табе косці аддадуць.
Есць як кот: колькі важыць, столькі і з’есць.
Лішняга і свінні не ядуць.
Не мёд усё тое, што соладка.
Смачнае не пераясі і чыстае не пераходзіш.
Пераборны заўсёды галодны.
Хто перабірае – з голаду памірае.
Не дорага ежка, дорага пацешка.
Хоць без пацешкі, але ў сподачку.
Абед не ў даед.
Абед не ўцячэ, з’ясце.
Хто есць нажом, той з’есць ражон.
Хто пад’еўшы, не аддыша, таго Бог за свінню запіша.

Прымаўкі пра месяцы

Студзень

Студзень - году пачатак, зіме палавіна.
Студзень хаты студзіць - рана гаспадароў будзіць.
Студзень пагодны - будзе год плодны.

Люты
Прыйдзе люты - спытае, як абуты.
Віхры ды мяцелі ў лютым наляцелі.

Сакавік

Сакавік часам снегам сее, а часам сонцам грэе.
Сакавік дрэвам сок пускае.

Красавік

Красавіцкі ручай зямлю будзіць.
Сонейка з красавіцкай горкі ў лецейка коціцца.

Травень / май

Май зямлю грэе, а сіверам вее.
Мокра ў маі - будуць пышныя караваі.
У травень будзе мужык управен.

Чэрвень

Чэрвень не гуляе - ураджай люляе.
Чэрвень сухі - плюнь на баравікі.

Ліпень

Ліпень пякучы, але даручы.
Ліпень косіць і жне, доўга спаць не дае.

Жнівень

Кожная хата ў жніўні багата.
Што ў полі ўродзіць, жнівень знаходзіць.

Верасень

Як настаў верасень, дык туман кожны дзень.
У верасні ліст на дрэве не трымаецца.

Кастрычнік

Кастрычнік ходзіць па краю ды гоніць птушак з гаю.
Кастрычнік зямлю беліць, а лес залоціць.

Лістапад

У лістападзе кладзі капусту ў кадзі.
У лістападзе гола ў садзе.

Снежань

Снежань зіму пачынае, а год сканчае.
Снежань зямлю грудзіць, хаты студзіць.

Загадкі на зімовую тэматыку на беларускай мове:

Хто гэта ў бярвеннi

Зiмою страляе?

Каго нiхто ў хату

К сабе не пускае?

(Мароз)

Ляціць – маўчыць,

Ляжыць – маўчыць,

А як памрэ – дык зараве!

(Снег)

Без голасу – а вые,

Без рук – а абрусы сцеліць.

(Завiруха)

У гэтай знаёмай хацiне малой,

Хоць ёсць i цяпло i згода,

Чатыры браты разам жывуць,

А пяты асобна заўседы.

(Рукавiцы).

Хуткагаворкі

Адна сарока, адна марока, сорак сарок, сорак марок.

Вылецеў сьмецюх з-за смецюшаня.

Гаварыў, гаварыў, не дагаварыў, дагаварыў, дагаворваў, ды загаварыўся.

Гарох лапаціцца, чачавіча квохча, мак шуміць.

Дзе цётчынаму дзьдзьку дзецца.

Дзяды і дзядзькі на дзядзінцы дзялілі дзялянкі.

Дзятлы дзюбамі дзяўблі дзеравіну.

Жабрак жабрака жабраваць вучыў.

Жалеза выжалезілася, калясо выкалесілася.

Ішоў кныр з кныранятамі.

Ішоў поп каля коп, каля коп, каля калук капліцы.

Ішоў поп каля коп, каля капы, каля паўкапы.

Каваль каваў каня, конь кавалю капытом, каваль каню калом.

Каласы каласавалі, каласавалі, выкаласавалі.

Калясо выкалесілася, жалеза выжалезілася, палукашак выпалукашыкаваўся, агонь выагняваўся.

Калясо калесавалася, калесавалася, выкалесавалася, перавыкалесавалася.

Каля кавалёвае кузьні ходзіць кныр з кныранятамі

Каля ямы з кіямі, з кіямі каля ямы.

Каму па каму, а каму і два камы.

Капылы перакапылілі, перавыкапылілі.

Карл у Клары ўкраў каралі.

Клюйце, куры, крупы каля ступы.

Крывая цяцера просту крывіць.

Лавіў рыбак судака, судак лавіў рыбака: лоўка, рыбак, ловіш -- судаку сорам робіш.

Лезь, залезь, залезшы, зьлезь.

Лянок ня любіць лянот, лынот на любіць лянок.

Мы бачылі бабра, і нам сказаў бобра, што нам будзе добра.

На дварэ -- трава, на траве -- драва.

Намётка ў прачкі, сарочка ў швачкі.

Пад вываратнямі вавёрка ўе вяроўкі вёртка.

Палукашак выпалукашываўся, перавыпалукашыкаваўся.

Паслалі сабаку па табаку -- ані сабакі, ані табакі.

Пекар Пётр пёк пірог.

Перапілі, пераелі, пералушчылі, перапаролі, перамалолі, ператрушчылі.

Піліп да ліпы прыліп, да ліпы прыліп піліп.

Пільшчыкі-пілавальшчыкі пілавалі піламі.

Рапартаваў, рапартаваў, ды не дарапартаваў, стаў дарапартоўваць, ды зарапартаваўся.

Руды гарбаты Рыгор гроб грыбы граблямі.

Стаяў поп каля коп, а каля папа капа.

Стругаў, стругаў, не дастругаў, стаў дастругваць -- перастругаў.

Ткач тчэ тканіну на хустку Антаніне.

Трактарыст, прычапі прыцэп да трактара.

Трухлявую дзеравіну дзятлы дзяўбуць дзюбамі.

Тры дрывасекі, тры дрываколы на трох дварах дровы колюць.

Тры чарты карчавалі карчы, карчавалі, выкарчоўвалі, панавыкарчоўваліся.

Трыццаць тры дрывасекі трыццаць тры дрывотні надрывасечылі.

Уцякай, цецяручыха, зь цецяручанятамі.

Цецяручыха цецяручанятам цеста месіць.

Цярпеньня няма цяпер церці цярніцаю лён.

Чацьвер, чацьвёртае чысло.

Што б я калі дзе што-небудзь якое, а то я ніколі, нідзе, нічога, ніякага.

Я нікому ніколі нічога ніякага, а калі што якое, дык што там такое?

Літаратура:

"Сьвяці, сьвяці, сонейка", Мн, "Юнацтва", 1994;

ЛІЧЫЛКІ

Раз, два, тры, чатыры,
Кошку грамаце вучылі:
Не чытаць, не пісаць,
А за мышкамі скакаць.

Сядзіць немец на паліцы,
Лічыць дзеці на вуліцы:
Айн, цвай, драй –
Міша вылятай.

Сядзіць зайчык на прыпечку,
Лічыць дзяцей па-нямецку:
- Сьцяпан, Лявон,
Выйдзі вон.

Пярвеньныкі,
Другеньчыкі,
Кругі,
Другі,
Вон!

Пярвеньчыкі,
Бярвеньчыкі,
Я шышаў,
Ты выйшаў!

Семь семярэй,
І сямёра сьвіней.
Сьвінка і сьвінчын брат,
І сямёра парасят.

Бег сабака цераз мост,
Чатыры лапы пяты хвост.

Саломінка,
Яромінка
Прэла.
Гарэла,
На мора
Ляцела.
Касьцюк,
Масьцюк,
Радзівон,
Пайдзі вон.

Чыкі-чыкі-чыкарок,
Паня, Фёдар-Федарок.
Тлела, гарэла, замуж хацела

Цок-цыгірок,
Пана фіда-футарок.
Прэла, гарэла.
Вусь, барадусь,
Кіслы квас,
Лаві нас!

Бочка-грэчка,
Выкінь чалавечка.

Пятро, Пятро,
Падай вядро.
Карове піць,
Табе жмурыць.

Кацілася торба
Зь вялікага горба.
А ў той торбе
Хлеб, паляніца,
Зь кім ты хочаш
Падзяліцца?

Кацілася торба
З высокага горба,
У гэтай торбе
Хлеб і рыс,
З кім ты хочаш,
З тым дзялісь.

Эна, бэна, рэсь,
Кэнтар, мэнтар, жэсь,
Эна бэна, раба,
Кэнтар, мэнтар, жаба.

Э-ката, пэ-ката, мэ,
Абель, дабель, далінэ,
Ікі, пікі, гармацікі,
Клёнц, бонц, заёнц.

Эні-бэні, тры канторы,
Сахар, махар, паміноры,
Ас, бас, кіслы квас,
Выбірайся, чорт, ад нас.

Чыкеньчыкі. пікеньчыкі,
Ляцелі галубеньчыкі,
Чыкін, пікін,
Пальчык выкінь.

Ехала жаба на драбіне
І зьляцела прама ў сьвіні.
- Ой, ня ешце мяне, сьвіні,
Бо я ваша гаспадыня.

Жыў-быў цар,
У цара быў сад,
У саду быў пруд,
У пруду быў рак,
А хто слухае, той дурак.

Эні, бэні, тры капторы,
Мы спаймалі ў лесе вора,
Сталі думаць і гадаць,
Як нам вора пакараць.
Мы звязалі рукі, ногі
І пусцілі па дароге.
Хто ні едзе, хто ні ідзе,
Па капеечцы кладзе.
Нам капеечка не нада,
Зажмурыцца вору нада.

На стале ляжала міна,
Па-нямецку гаварыла:
- Энік, бэнік, шмык,
Выйдзі, маленькі мужык.

Ходзіць сьвіння па двару
І шукае лебяду,
А за сьвіннёй стары дзед,
Таму дзеду сорак лет.
Сорак, сорак, пяцьдзесят,
Выйшаў дзедушка-басяк.

Ехаў жаўнер з бальніцы,
Знайшоў белы рукавіцы.
Думаў, думаў, куды дзеці
Лепш на ручаньку надзеці.

Рэльсы гнуцца, рэльсы гнуцца,
Пад мастом паны дзяруцца,
Адзін маленькі панок
Удзірае без парток.
А назаўтра рыбакі
Прывязьлі яму парткі.
А ён дзякуй не сказаў,
Толькі дулю паказаў.

Апанас, Апанас!
Твая жонка у нас
Увалілась у квас
Лаві сем год нас!

Ішоў кот праз сто варот,
Дайшоў да канца,
Знайшоў кацяня.
Мяў!

- Круціцеся, жорны,
З'едзен хлеб наш чорны:
Крысін і Марысін,
Грунін і Анісів,
З'едзен і Пятроў хлябок.
Намялі для іх, дзядок.

Курыца-квактуха
Вадзіла дзяцей
Каля кляцей.
Квох - сесьці
На красным месці,
Яечка зьнесці.

- Заяц-месяц,
Дзе ты быў?
- У лесе.
- Што рабіў?
- Лыкі драў.
- Куды клаў?
- Пад калоду.
- Выйдзі вон із карагоду!

Эны-бэны, фіны, лёк,
Сам Пятровіч бліны пёк.
Пёк, пёк, не дапёк,
Схапіў шапку дый уцёк.

Раз, два, тры, чатыры,
Пяць, шэсьць, сем, восем,
Выйшла баба з доўгім носам,
А за бабай сівы дзед,
Колькі дзеду таму лет?

Раз, два - рукава,
Тры, чатыры - нос у чарніле,
Пяць, шэсьць - кашу есьць,
Сем, восем - сена косім,

Раз, два - кружава,
Тры, чатры - пачапілі,
Пяць, шэсьць - кашу есьць
Сем, восем - сена косім,
Дзевяць, дзесяць - грошы весіць.
Грош згубілі, два знайшлі -
У карчму ўсе пайшлі:
Чай п'юць, кубкі б'юць,
На стол грошыкі кладуць

Раз, два, тры, чатыры,
Мяне грамаце вучылі:
Не чытаць, не пісаць,
Толькі поплясы скакаць.
Я скакала, я скакала,
Сабе ножаньку зламала.

Раз, два, тры, чатыры, пяць,
Выйшаў зайчык пагуляць,
А за зайцам шэры воўк,
Воўк у зайцах знае толк.

Раз, два, тры, чатыры,
Пяць, шэсьць, сем, восем,
Мы, цябе, стукач, папросім.

Раз, два, тры, чатыры, пяць,
Шэсьць, сем, восем, дзевяць, дзесяць,
Цар казаў мяне павесіць,
А нядоўга я вісеў:
Вецер дунуў - я зьляцеў.

Я сядзеў, чытаў газэту,
Нехта выпусьціў ракету.
Раз, два, тры -
Гэта, верна, будзеш ты.

Едзе брычка, званок звоне,
Выйшла пані лічыць коні:
- Раз, два, тры,
Выйдзі, малы, ты.

Стаяла машына,
Каля канторы,
Нумар дзявяты -
Выйдзі, пузаты.

Ані-бані, што пад намі,
Пад жалезнымі стаўпамі?
Сіта, пліта, квас,
Адыдзі, дурак, ад нас.

Нітачка, іголачка,
Ці-ці-ці,
Уляці.

Стакан, лімон,
Выйдзі вон!
Стакан вады,
Выйдзі ты!
Стакан заваркі,
Выйдзі без сваркі

Бегла курка па таку,
Па зялёным табаку,
Ела цукар і мядок,
Адчапіся, каралёк.

Хадзіў бусел па балоту,
Ён шукаў сабе работу .
Шукаў, шукаў, не знайшоў
І заплакаў дый пайшоў.

Ішоў Ціхан па масту,
Праваліўся ў ваду.
Бульк!

Чыкеньчыкі, пікеньчыкі,
Ляцелі галубеньчыкі.
Чыкін, пікін,
Пальчык выкінь.

Эні-бэні, лікі-факі,
Торба, горба, сеньцябракі,
Дэўс-дэўс, касмадэўс,
Бац!

Эны-бэны, дыкі-пакі,
Арба, торба, энцы, смакі,
Эвус, дэвус, каматэвус,
Старой бабе ў запек спаць.

Ішла кошка па раялі,
Наступіла на педалі
І запела: До, рэ, мі,
Фа,соль,ля,сі,
Што украла - прынясі.
- Я украла каўбасу,
Заўтра рана прынясу.

Ішла кукушка міма сеці,
А за ёй пішчалі дзеці.
Кук-мак, кук-мак,
Выбірай адзін кулак.
Ку-ку, ку-ку,
Прынімай адну руку.

Выйшла курыца з-пад сеці,
А за ёю - злыя дзеці.
Кох-кох, адзін здох.

Шла квактуха міма сеці,
Сама села на павеці.
Кох-кох-кох,
Адзін цыплёнак здох

Цынцы-брынцы, два кальца
Выстругалі малайца,
На сьвятой нядзельцы
Зьдзелалі кацельцы,
Кадельцы упалі,
На кузню сказалі.
Кузня божыцца: Не я,
Балалаечка мая.
Балалаечка-гудок,
Разваліўся мой дамок.

Ішоў баран па бару,
Ірваў капусту, лебяду.
Што сарве, то у пучок,
Выйдзі вон, дурачок.

Бег сабачка-галашыйка,
У яго борачка на шыйке.
То не борка - ланцужок,
Выйдзі, міленькі дружок.

Бег зай па бару,
Абіраў лебяду.
Рваў, клаў у пучок,
Выбірайся, ваўчок.

Чэрці ў возеры купалісь,
Чэрці рожкамі штурхалісь,
Чорт чарцёнка штурхануў
І чарцёнак патануў.

А ты, коцік, не гуляй,
Начовачкі прыбірай!
Начовачкі ськлізкі,
Вядзёрачкі блізкі.
Круг абарваўся,
А ты так астаўся.

Тарана,тарана,
Купіў бацька барана,
Да не скобленага,
Да не доенага.
Матка даіла,
Даёнку пабіла.

- Хто не ўмеець гараць,
Таму хлеба не даць,
Ні капусты, ні бацьвінні
Хай пасець у полі сьвінні.
Яму сьвінні дакучылі,
Хутка гараць навучылі.

Беглі коні пад мастамі
3 залатымі капытамі.
Дзінь-бразь,
Выйдзі, князь!

Сава, соўка,
Маладая ўдоўка,
Сядзіць на цавеці,
Люба паглядзеці:
Сама шэранькая,
Дзюбка доўгенькая.
Дзінь-бразь,
Выйдзі, князь,
Не забудзь дзіця.

Літаратура:

"Сьвяці, сьвяці, сонейка", Мн, "Юнацтва", 1994
"Ходзіць жораў па таку", Мн, "Навука і тэхніка", 1993

ДРАЖНІЛКІ

-Мі-кі-та! Ці ты та?
- Не я то, мой та-та.
Мікіціха дзяжу месіць,
А Мікіта сьпіну чэшыць.
Мікіта дровы сячэць,
А Мікіціха бліны пячэць.
Сячэць дровы яловыя,
Пячэць бліны паловыя.

Натальля - пральля,
Кузьма - вераценьнік.
Пайшоў у бярэзьнік,
Сабакі дагналі,
Нагу адарвалі.

Дзілінь-дзілінь-баў!
Саўка прапаў!
Палажылі Саўку
На белую лаўку.
Лаўка трасецца.
Саўка сьмяецца.
Курачка сакоча -
Савачка рагоча.
Дзілінь-дзілінь-баў!
Саўка прапаў!

Віця, Віця, Віцяля,
З'еў карову і цяля.
І дванаццаць парасят
Толькі хвосьцікі вісяць.

Сяргей-верабей
На кані катаўся,
Рукі, ногі паламаў,
Без штаноў застаўся.

Сьветка-катлетка,
Длінная шкарпэтка.

Франак - абаранак.

Людзік - пудзік.

Юзік скруціўся ў гузік.

"Сьвяці, сьвяці, сонейка", Мн, "Юнацтва", 1994;

Андрэй не дурэй,
Не дзяры капоты!
Не ты ткаў,
Не ты праў
Не твае работы!

Сікша моча падай клочча,
- Нашто клочча?
- Пугу віць!
- Нашто пуга?
- Сікшу біць

Коцік мяўкнуў,
Выгнуў сьпінку,
Хвост падняў як корбу
І ў тую жа хвілінку
Шусь яго ў торбу!

Пятроўскі Віталь (нар. в. Боркі Дзятлаўскага раёну)